Ülkemizin görmezden gelemeyeceği bir gerçek olan deprem hepimizde korku ve endişe yaratıyor. Fakat gerekli önlemler alınırsa acı sonuçları azaltmak ve hatta engellemek mümkün. Bu önlemlerin en başında da depreme dayanıklı bir ev seçime geliyor. Ev seçimi yaparken öncelikle kontrol edilmesi gereken ilk şey binanın projesinin ve ruhsatının olup olmadığıdır. Eğer binanın projesi ya da ruhsatı yoksa bina teknik denetimden uzak bir şekilde inşa edilmiş olabilir. Bu durum da binanın depreme karşı riskli olabileceği anlamını taşır.
Bina Yaşının Önemi
Özellikle 1999 yılı Marmara depreminden sonra yeni yönetmeliklere uygun bir şekilde yapılmış ve korunmuş olan binalar dayanıklılık bakımından eski binalara göre daha yüksek dayanıklılık gösteriyor. Üstelik yönetmeliklere uygun bir şekilde yapılan binalar inşaat aşamasında yerel yönetimler tarafından projeye uygun olup olmadığı konusunda denetlenir. Bundan dolayı bu binaların depreme karşı güvenliği diğer binalara oranla daha yüksek oluyor.
Öte yandan doğadaki her şeye gibi zaman içerisinde yaşlanan binalar yıllar içinde depreme dayanım güçlerini yavaş yavaş kaybediyor. Bu nedenle depreme dayanıklı bir ev seçimi yaparken yapılması gereken ilk şey bina yaşını sormak olmalıdır. Bununla birlikte binanın bulunduğu bölgenin zemin grubunun araştırılması da son derece önemli.
Dere yatağı veya dolgu alanları gibi bölgeler depreme karşı ekstra riskli olacak bölgeler arasındadır. İlgilendiğiniz konut zemini zayıf bir bölgede ise bu durumda gerekli önlemlerin alınıp alınmadığını sorgulamalısınız. Özellikle zayıf zemin üzerine uygun şekilde inşa edilmemiş 8/10 kat gibi yüksek binaların depreme karşı çok fazla barındırdığı söylenebilir.
Binalarda Bodrum Katı Kontrolü
Binaların bodrum katlarını incelemek basit ama çok etkili bir kontrol dur. Eğer binanın bodrum katı rutubetli ise bu binanın su yalıtımının iyi yapılmadığını işaretidir. Su yalıtımı iyi olmayan binaların taşıyıcı donatısı olan demirler zayıflar paslanır ve sonuç olarak kiriş ve kolonlarda çatlaklar meydana gelir. Bu da şiddetli bir depremde binanın gerekli dayanımı göstermemesine ve büyük hasar görmesine neden olur.
Risk Faktörleri
Eğer ilgilendiğiniz binanın kolon demirlerinde paslanma kolon ya da kirişlerde çatlaklar veya betonda deniz kabuğu ve benzeri şeyler varsa bu bina deprem açısından risklidir. Dış kolonlarda bodrum kolon ve kirişlerinde demiri takip eden çatlaklar paslanmadan dolayı ciddi bir demir kaybı oluştuğunu gösterir. Ayrıca paslanma sorunu betonun geçimsizliğe sahip olmadığını ve direncinin düşük olabileceğini ayrıca hazır beton kullanılmadığını gösterir. Bu nedenle paslanma deprem nedeni ile oluşan momentleri taşıma kapasitesinin azaldığına işaret eder. Eğer ilgilendiğiniz binada bunun gibi paslanmaya da kolon ve kirişler de çatlaklar mevcutsa bu durumda mutlaka bir denetleme şirketinden destek alınmalı ve buna göre hareket edilmelidir.
Beton Kontrolü
Bir binanın inşaatında kullanılan beton binanın depreme dayanıklılığı konusunda en önemli etkendir. Eğer binada hazır beton kullanılmadıysa veya binadan alınmış karot beton dayanımı 10 megapaskal seviyesinin altında ise bu bina depreme dair risk taşıyabilir. Binaların depreme karşı asıl gücü her ne kadar taşıyıcı sisteminin niteliğinden kaynaklansa da binanın üçte birinin toprak altında olmasının zemine tutunması açısından son derece olumlu sonuçları vardır. Binanın toprak altında ne kadar fazla katı varsa bina zemine o kadar iyi bir şekilde tutunur.
Bina Tasarımı
Binanın tasarımı depreme karşı dayanıklılığını etkileyen en önemli unsurlardan biri olarak kabul edilir. Genellikle binanın tasarımının simetrik ve sürekli olması binanın yük dağılımının sürekli ve düzenli olması açısından önemlidir. Kolon ve kiriş boyutlandırmalarının simetrik olması kısa kolon ve kirişle den kaçırılması gibi tasarımsal etkiler binanın depreme karşı dayanıklılık kazanmasını sağlar.
Uzman Desteği
İlgilendiğiniz evin yalnızca mimari olarak değil mühendislik anlamında da doğru bir şekilde tasarlanıp tasarlanmadığı son derece önemlidir. Alacak olduğunuz evin statik projesini alanında uzman bir inşaat mühendisine göstermeniz son derece faydalı olur. Eğer uzman bir mühendise danışma imkanınız yoksa binanın statik projesinin onay tarihine göre yapının hangi teknik şartnameye uygun olduğunu kontrol edebilirsiniz. Eğer onay tarihi 1999 sonrasında ise binanın afet bölgelerinde yapılacak yapılar hakkında yönetmeliğe göre yapılmış olduğu anlamını taşır.